Москва хотод байх Оросын Цэргийн музейд АС /Атаман Семёнов/ гэсэн бичиг бүхий гeнeрал погонтой шар торгон Монгол дээл хадгалагдаж байдаг.

Энэхүү монгол дээлийн эзэн бол Хятадын гамин цэргүүдээс Монгол улсыг чөлөөлсөн Барон Унгэрн юм. Тэрбээр Богд хаанаас Улсыг мандуулагч их баатар, Дархан хошой чин ван, Үe улиран хан цол хэргэмийг авахдаа өмсөж байсан бөгөөд уг дээлийг тэр насан эцэс болох хүртлээ өмссөөр байсан гэгддэг. Оросын цагаантны хөдөлгөөний төлөөлөгч, дэслэгч генерал Барон Унгэрний намтрыг товч танилцуулахад, Тэрбээр эртний язгуурт Унгэрн фон Штернбергийн удмын 18 дахь үеийн төлөөлөгч бөгөөд 1885 оны 12 сарын 29-нд төрсөн. Ревелийн гимназийн III ангийг дүүргэж, хувийн дунд сургуульд сурсан. 1903-1905 онд Петербургийн усан цэргийн сургуульд сурч байгаад Орос-Японы дайнд явсан.1908 онд Павловын цэргийн дунд сургуулийг төгсөж Өвөр Байгалийн Аргуны, Алс Дорнодын Амурын  цэргийн хороодод алба хаасан. Тусгаар Монгол улсын цэрэгт алба хаахаар 1913 оны 8 сард Ховдод ирсэн ч консул В.Ф.Люба, хамгаалах цэргийн дарга нар татгалзсан тул хагас жил хиртэй хүлээгээд буцжээ. Дэлхийн нэгдүгээр дайнд гарамгай байлдан Георгийн загалмай тэргүүтэй 5 одон шагнагдаж, есаул цол хүртсэн. 1917 оны 11 сард Эрхүүд очиж Г.Семёновтай нийлэн  1918 оны эхээр Хайлаарын  комендантаар томилогдсон. 11 сард  хошууч генерал цол авч, Азийн морин дивизийг Даурт эмхлэн байгуулсан. 1918оны 8 сарын 16-нд манж гүнжтэй гэрлэж, 1920 оны 9 сард гэрлэлтээ цуцлуулсан.

1920 оны 10 сарын 1-нд “Азийн морин дивиз” хэмээх 800-аад цэргийг авч Монголын хязгаарт нэвтэрсэн. Хятад цэргийн эсрэг тэмцэхээр Богд хаантай харилцаж, арав, арван нэгдүгээр сард Хүрээг хоёр удаа дайрсан ч амжилт олоогүй.  Монголчуудаар хүчээ зузаатган  1921 оны 2 сарын 3-нд Хүрээнээс хятад цэргийг хөөж Чойр, Хаалганы байлдааныг амжилттай удирдсан учир Богд хааны зарлигаар Унгернд  ханы зэрэг дархан хошой чин вангийн хэргэм, Улсыг мандуулагч их баатар жанжин цол шагнаж, Г.Семёнов дэслэгч генерал цол олгосон.  Хятад цэргийн хүчийг задалж, Монголын автономит засаг сэргэн тогтоход Унгерн чухал үүрэг гүйцэтгэсэн ч цаашдын зорилго, үйл ажиллагаа нь Монгол орны байдлыг хүндрүүлж, үндэсний эв нэгдлийг бусниулах аюулыг буй болгосон юм. 

Зөвлөлт Сибирьт довтлохоор 1921 оны 5 сард Хүрээнээс хөдөлсөн  Унгерн, Резухиний захирсан бригадууд Монголын умард хилийн район,  зөвлөлтийн нутагт Монгол ардын журамт цэрэг, АДБНУ-ын цэрэг, Улаан цэргийн V армийн ангиудтай удаа дараа байлдсан ч эцсийн зорилгод хүрч чадаагүй. Улаан цэрэгт шахагдсан Унгерн 8 сарын дундуур Монгол нутагт буцаж оров. Цагаан офицерүүд хуйвалдаан зохион байгуулснаар  Унгерн  Сундуй гүний цэрэгт зугатан очсон ч монголчууд түүнийг  8 дугаар сарын 21-нд баривчлан К.К.Рокосовскийн  35-р хороонд тушаажээ.Барон Унгернийг Новониколавскт  олны өмнө шүүж 1921 оны  9 сарын 15-нд ЗСБНХОУ-ын Хувьсгалт цэргийн онцгой шүүхээс цаазаар авах ял оноон мөн өдөр гүйцэтгэсэн. Новосибирийн мужийн шүүхийн 1998 оны 9 сарын 25-ны хуралдаанаар барон Унгерн фон Штернбергийг цагаатгахаас татгалзсан байдаг. /Н.Хишигт/